Rechtrichten door welzijn verbeteren – meer paarden linksgebogen door stress?
Rechtrichten door welzijn verbeteren – paarden linksgebogen door stress?
Volgens een studie van Duitse onderzoekers kan de lateraliteit van paarden verschuiven in stressvolle situaties naar meer “linksbenig” en “linksogend”. De omschakeling naar de verwerking van de rechter hersenhelft suggereert dat paarden worden geconfronteerd met uitdagingen die meestal worden beheerd door de hersenhelft die met emoties te maken heeft, aldus de onderzoekers. Wanneer de paarden zich aanpassen aan de stressfactor en leren omgaan, hebben ze de neiging terug te vallen op de verwerking van de linkerhersenhelft, die zich bezighoudt met routine.
Verschil tussen links en rechts bij paarden
Paarden hebben net als andere zoogdieren vaak een favoriete kant, waardoor het paard gemakkelijker naar links kan buigen, maar meer moeite heeft om naar rechts te buigen. De voorkeur wordt door wetenschappers vaak gemeten aan de hand van een test met welk voorbeen het paard wegstapt (links of rechts). Indien het linkervoorbeen de voorkeur heeft (de 1e stap) wordt dat vaak gekoppeld aan linkshandigheid ofwel een voorkeur (motorisch).Vaak is dan het rechtervoorbeen en linkerachterbeen (de diagonaal) sterker en heeft het paard meer moeite met rechtsom buigen/bewegen op een gebogen lijn.
Het paard ‘moeten’ rechtrichten
Doordat rechter stelling/buiging toch gevraagd word (in training) kunnen problemen ontstaan. Ruiters hebben vaak de neiging de kant die het paard minder goed op kan buigen extra te trainen. Er is natuurlijk een fijne lijn tussen wat nog comfortabel is voor het paard en wat niet. Bedenk dat indien je zelf meer moeite hebt – en ongemak ervaart bij het uitvoeren van een bepaalde oefening in de sportschool, je instructeur waarschijnlijk niet gaat vragen deze oefening voortdurend te doen. Het plezier in sporten vergaat dan snel en vanuit ongemak (waarschuwing van het lichaam) kunnen echte blessures en blokkades ontstaan. Belangrijk is dat kennis en inzicht in de beweging van je paard in combinatie met correcte – zo comfortabel mogelijke – training verbetering kan optreden.
“Paarden gebruiken bij voorkeur de linker sensorische kant van het gezicht om potentieel bedreigende objecten te onderzoeken.”
Alle dieren scheef geboren
Bij scheefheid kunnen we aan drie soorten scheefheid denken;
- Fysieke lateraliteit/scheefheid
Bijna alle dieren worden niet symmetrisch geboren en hebben verschillen tussen links en rechts in het lichaam. Tijdens het verblijf in de baarmoeder (11 maanden) ligt een paard een soort opgevouwen/gebogen in de baarmoeder. Mogelijk spelen hier factoren een rol bij het ontstaan van lateraliteit. Een paard is niet aan de binnenzijde, denk bijvoorbeeld aan de dikke en blinde darm die promintenter aan de rechterzijde liggen, of aan een verschil in vorm of aantal van de ribben, hoeven et cetera. - Motorische lateraliteit/scheefheid
Paarden kunnen net als mensen meer links- of rechts’handig’ zijn en hebben vaak een voorkeur voor beenzetting en links of rechtsom bewegen (bochten). Opvallend is hierbij dat de onderzoekers dat ‘wilde’ paarden vaak minder ‘scheef’ zijn. Ofwel vaker wegstappen met wisselend rechter of linkervoorbeen. Motorische lateraliteit kan bijvoorbeeld worden beïnvloed door fokkerij, training, karakter, stress, leeftijd. Wij ‘mensen’ draaien in omgang bijna altijd linksom als we met het paard omgaan (denk aan in- en uit een hek, een box een poetsplaats et cetera). - Sensorische lateraliteit/scheefheid
In interactie met de omgeving heeft een paard ook een voorkeur om objecten of situaties waar te nemen met de sensorische organen aan de linker- of rechterzijde van het hoofd. Denk hierbij aan het linkeroog, het linkerneusgat en bijvoorbeeld het linkeroor.
Met linker sensorische organen objecten beoordelen
(spannend/bedreigend/gevaarlijk?) gekoppeld aan rechterhersenhelft
De linker sensorische organen (o.a.a linker neusgat, oor en oog) zijn kruislings gekoppeld met de rechterhersenhelft. De rechterhersenhelft is meer actief bij stress en angst en betrokken in de beoordeling of er potentieel gevaar dreigt. Een belangrijk proces voor het oorspronkelijke prooi- en vluchtdier dat nog veel eigenschappen van zijn wilde voorouder heeft.
Met rechter sensorische organen onderzoeken
(wat is het/hoe voelt/ruikt het?) gekoppeld aan linkerhersenhelft
De rechter sensorische organen (o.a.a rechter neusgat, oor en oog) zijn kruislings gekoppeld aan de linkerhersenhelft. De linkerhersenhelft is meer betrokken bij leren, onderzoeken en routine. Deze activiteiten kunnen pas plaats vinden als het paard ‘besloten’ heeft dat het object of de situatie voldoende veilig is om te gaan ontdekken.
“Geef je paard – bij het ontdekken van nieuwe situaties of objecten de kans zowel links als rechter sensorische organen te gebruiken.”
Overdracht van linker en rechterhersenhelft van informatie
Het merendeel (circa 80%) van de informatie van de rechter sensorische organen (o.a.a rechter neusgat, oor en oog) komt in de linkerhersenhelft en het merendeel van de linker sensorisch (o.a.a linker neusgat, oor en oog) organen komt in de rechterhersenhelft. Maar er is ook overdracht van informatie van de linker naar de rechterhersenhelft en vice versa. Dit geeft voordelen op het gebied van de verwerking en overdracht van de informatie.
“Er zijn online veel ‘trainingsmethodes’ die het paard door gebruik van plastic zakjes of steeds rondjes laten lopen dwingen om een spannende situatie te ondergaan – dit kan het welzijn van het paard schaden. Maar nog belangrijker; het is niet nodig!”
Verschuiving in lateraliteit naar links door stress
- Korte termijn verschuiving naar voorkeur linker sensorische organen
In een stressvolle situatie veranderd de lateraliteit van het paard. Wie gestrest is ziet eerde bedreiging. Deze potentiële bedreigende situaties worden meer beoordeeld de linker sensorische organen in het hoofd. Het gespannen paard zal de wereld meer met linker oog, neus en oor benaderen en zich sneller bedreig voelen, dus ook meer de linker sensorische organen gebruiken. - Langere termijn verschuiving naar voorkeur links motorisch
In aanhoudende/langdurige stress (=chronische stress) verander ook de motorische lateraliteit van het paard. De paarden kiezen opvallend vaker het linkervoorbeen bij de start van de beweging. Als zowel motorisch als sensorisch de lateralistie naar links verschuift is het logisch dat het paard ook meer voorkeur krijgt en zich anders ontwikkeld waardoor ook beweging en stelling naar links makkelijker en beweging en stelling naar rechts moeilijker gaat. Linksgebogenheid kan dus (mede) veroorzaakt worden door (chronische) stress. Aanhoudende (chronische stress) kan door allerlei factoren worden veroorzaakt.
Voorkeur voor linker sensorische lateraliteit bij sociale (soortgenoten en mensen) interactie
De wetenschappers ontdekte dat in sociaal contact met soortgenoten en mensen het paard een voorkeur lijkt te hebben met de linker sensorische organen. Bij paarden onderling kon men dit zien bij elkaar kriebelen (allowgroomen) waarbij de paarden meer/vaker met het linkerdeel van het hoofd naast elkaar stonden (en dan dus ook hals naar links moeten buigen om de soortgenoot te kriebelen). Ook bij agressieve interacties werd een linkervoorkeur waargenomen.
Rechter (lateraliteit) voorkeur mogelijk gekoppeld aan optimisme – links aan pessimisme
De wetenschappers ontdekte in een gangbare test voor het testen van ‘optimisme’ of ‘pessimisme’ dat paarden die motorisch links’handig’ waren vaker als meer ‘pessimistisch’ uit de test kwamen en rechts’handige’ paarden meer als ‘optimistisch’ uit de test kwamen. Dit lijkt een logische gevolg gezien de relatie tussen het kunnen ontstaan van links’handigheid’ als gevolg van chronische stress.
Enkele onderzoek links (references);
- Non-invasive stress evaluation in domestic horses (Equus caballus): impact of housing conditions on sensory laterality and immunoglobulin A
I. Marr, V. Preisler, K. Farmer, V. Stefanskiand K. Krueger
19 February 2020
https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsos.191994 - Evidence for Right-Sided Horses Being More Optimistic than Left-Sided Horses
Isabell Marr , Kate Farmerand Konstanze Krüger
22 November 2018
https://www.mdpi.com/2076-2615/8/12/219 - Horses’ (Equus Caballus) Laterality, Stress Hormones, and Task Related Behavior in Innovative Problem-Solving
Laureen Esch,1,2,* Caroline Wöhr,1 Michael Erhard,1 and Konstanze Krüger2,3
22 May 2019
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6562608/ - Equestrian and biomechanical perspectives on laterality in the horse
A. Byström , H.M. Clayton , E. Hernlund , M. , A. Egenvall
Published Online: November 05, 2019
https://www.wageningenacademic.com/doi/abs/10.3920/CEP190022 - Sensory laterality in affiliative interactions in domestic horses and ponies (Equus caballus)
Kate Farmer, Konstanze Krüger, Richard W. Byrne & Isabell Marr
Published: 09 June 2018
https://link.springer.com/article/10.1007/s10071-018-1196-9 - Asymmetry of behavioral responses to a human approach in young naive vs. trained horses
Carol Sankey, Séverine Henry, Caroline Clouard, Marie-Annick, Richard-Yris, Martine Hausberger
1 September 2011
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0031938411002319?via%3Dihub - Assessment of motor laterality in foals and young horses (Equus caballus) through an analysis of derailment at trot
Pia Lucidi, Giuliano Bacco, Marilena Sticco, Giancarlo Mazzoleni, Mariateresa Benvenuti, Nicola Bernabò, Roberto Trentini
17 Januari 2013
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23201413/
Gedragstherapie voor paarden;
Professionele hulp bij gedragsproblemen!
Heeft uw paard gedragsproblemen? U krijgt de hulp die nodig is om het ongewenste gedrag te veranderen of te stoppen! Arlène Jansen is een Tinley® gedragstherapeut voor paarden geaccrediteerd door de SPPD.
DIRECT (vrijblijvend) CONTACT? VUL HET FORMULIER EN IK NEEM ZO SPOEDIG MOGELIJK CONTACT OP.
